Kgethollo ya Motheo Afrika Borwa

 

kgetollo ya semorafe ka AFRIKA BORWA e ka latisitswa tsa pele nakong tsa histori , magareng ga AFRIKA,ASIA le YUROPA mmogo le AFRIKA BORWA ka bophara .E be ele gona dinakong tsa kgale historing ya AFRIKA BORWA ,ge re boyela morago go kholoni ya AFRIKA BORWA yeo e thomilego ka ngwaga wa 1656.Pele ga tswanelo e tsweletswa ka ngwaga wa 1994, Batho ba basweu kudukudu ma ARIKANERS ka nako ya kgetholokganyo ,ba be ba ipshina ka dilo tse dingwe tsago fapafapana le di tokelo tseo di be di kganeditswe go batho ba kgale ba afrika borwa.mehlala ya somiso ya kgetollo go histori ya batho ba afrika borwa mmogo le kgetollo ya mmala ,go tloswa ga botho madulong a bpona nle le tumelo ya bona le kgetollo ya seo batho banago le sona go feta ba bangwe le go abela batho meago go ya ka go fapafapana,le go ganetswa di tokelo tsa rena mohlala; go vouta.dipolotiki le kgetillo go ya ka mmala e sale taba kgolo mo nageng ya AFRIKA BORWA.lE NYATSO LE SA LE GONA MO NAGENG YA RENA .

Tikologo yeo e bego e tla ba Afrika Borwa ya mehleng ya sebjalebjale e be e le boemong bja go hola bagwebi ba Yuropa bao ba bego ba nyaka go rulaganya le go dira kgwebo ka India Bohlabela, kudu-kudu bakolonisi ba Mapotokisi le maDutch. Ka ngwaga wa 1652, Khamphani ya Dutch East India e hlomile Cape Colony kua Cape of Good Hope. Morero wa koloni e be e le go netefatša gore dikepe tša Dutch tšeo di bego di sesa go ya le go boa kua Batavia di be di tla ba le mothopo wa ditlabakelo tše mpsha, ka ge lehu la tlala le be le nyaka palo e kgolo ya banamedi. Nakong ya pušo ya Dutch, badudi ba Dutch (bao mafelelong ba bego ba tsebja bjalo ka Maburu) ba ile ba thoma go hudugela koloning, ba hloma meago go ralala le selete.

Tikologo ye e be e gogela bagwebi ba makgoba ba Dutch bao ba bego ba reka makgoba a temo ya korong le temo ya diterebe go hlankela metse ye e fapafapanego ya Dutch. Makgoba a mantši a ile a tšhaba go beng ba ona ka go tšhaba ka gare ga naga gomme a tlatša dihlopha tše di lego gona tša go swana le ma-Xhosa goba a hloma dihlopha tšeo di bego di eteletšwe pele ke baetapele ba ntwa ba go swana le ba malapa a Bloem, Kok le Barends. Mafelelong a ngwagakgolo wa bo-18, Maarabia le bagwebi ba Yuropa ba be ba gweba ka dipheta, koporo, lešela, bjala le dithunya ka go hwetša makgoba, lenaka la tlou, gauta, mopa, dikgomo le matlalo. Poelo ya kgwebo ye e hlohleleditše baetapele ba ntwa go tsoma ditlou le makgoba ka go hlasela ditšhaba tša selegae tša go swana le Rolong, Tlhaping, Huruthshe le Ngwaketse. Nakong ya Mfecane, maZulu ka tlase ga Shaka a ile a fenya ditšhaba tše dintši tše nnyane gomme a di dira makgoba.

Maindia a mantši a ile a tlišwa koloning bjalo ka makgoba. Mokgwa wa go reka makgoba go tšwa India o thomile go tloga ka bo 1600 ge maDutch a reka makgoba ao e sego Mamoseleme go tšwa mebušong ye e fapafapanego ya India yeo e bego e bušwa ke Mamoselema. Ka karolo ya mathomo ya lekgolo la bo-18 la mengwaga, 80% ya makgoba e be e le ma-Asia Borwa ao a bego a sa etwe fela go tšwa kontinenteng ya India, eupša gape le ma-Asiya Borwa ao a be a dula ka dileteng tša Asia Borwa-bohlabela go swana le Java. Seteišene sa go gweba ka makgoba se ile sa hlongwa kua Delagoa Bay (Maputo ya mehleng yeno) ka 1721, eupša se ile sa tlogelwa ka 1731. Magareng ga 1731 le 1765 makgoba a mantši a Madagascar a ile a rekwa go tšwa Madagascar.

Go se kgetholle ka morafe kua Cape Colony

GO tloga ka ngwaga wa 1853, Cape Colony, yeo nakong tsa sebjale e tsebegago ka WESTERN CAPE, e bile le moemedi wa temokrasi efile banna ka moka ba se ba lebelela mmala,GO le bjalo go tloga mathomong ka ngwaga wa 1887,british kholoni e fetotse melao ya kgetha gore ba emise batho bantso gore ba gone go kgeta.

Kgethollo ya Semorafe

Kgethologanyo (Afrikaans pronunciation: ; lentšu la Afrikaans leo le bolelago "go arogana", goba "boemo bja go arogana", ka go lebanya "apart-hood") e be e le tsela yeo kgethologanyo ya semorafe ka Afrika Borwa yeo e gapeletšwago ka molao ke National Party (NP), mokgatlo wo o bušago go tloga ka ngwaga wa 1948 go fihla ka 1994. Ka tlase ga kgethologanyo, ditokelo, mekgatlo le mekgatlo ya bontši bja badudi ba baso le dihlopha tše dingwe tša merafe di ile tša fokotšwa, gomme pušo ya ba sego kae ba bašweu e ile ya bolokwa. Kgethologanyo e tšweleditšwe ka morago ga Ntwa ya II ya Lefase ke mekgatlo ya National Party le Broederbond yeo e bego e laolwa ke ma-Afrikaner. Kgopolo ye e ile ya gapeletšwa gape ka Borwa Bodikela bja Afrika, yeo e bego e laolwa ke Afrika Borwa ka tlase ga taelo ya Kgwerano ya Ditšhaba (yeo e ilego ya fedišwa ka 1966 ka Tumelelano ya Ditšo tša Ditšhaba tše Kopanego 2145), go fihlela e hwetša boipušo bjalo ka Namibia ka ngwaga wa 1990. Ka katološo, lentšu le bjale le šomišwa go dibopego tša kgethologanyo yeo e hlomilwego ke bolaodi bja mmušo ka nageng kgahlanong le ditokelo tša setšhaba le tša setšhaba tša sehlopha se itšego sa badudi ka lebaka la kgethollo ya morafe.

KA NGWAGA WA 2019, pego ya Yunibesithi ya Cape Town ya khomišene ye e ikemetšego e ile ya lebelela ditatofatšo tša gore mekgwa ya mekgatlo e be e le ya kgethollo ya semorafe. Khomišene e hweditše "thibelo ya tshepedišo ya bokgoni bja bathobaso mengwageng ya morago bjale" yunibesithing. Dikgopelo go khomišene go tšwa go barutwana, bašomi le setšhaba di be di "tletše ka dikanegelo tša diithuti tša bathobaso bao ba nago le bokgoni bjo bokaone bao ba bego ba fetišetšwa go mošomo le go hlatlošwa go thekga diithuti tša bašweu". Pego e phethile ka gore kgethollo ya semorafe e gona kua UCT, "e hlohleleditšwe ke ditshepedišo tša taolo tše mpe" tšeo "di kgethollago go ya ka morafe". Ditho tša bašomi ba baso di dula di sa emelwa ka fase ga dihlopha tše di phagamego tša go tšea diphetho tša yunibesithi. Ahmed Essop, setsebi sa thuto Yunibesithing ya Johannesburg, o ngwadile pego ya 2008 ya lefapha la thuto la naga yeo e phethilego ka gore kgethollo ya semorafe le kgethollo ya bong di phatlaletše ka gare ga dihlongwa tša setšhaba.