Mošomi:Ptpare/Lešabašaba/Crimea 2 nso

Map of the Crimean Peninsula

The Flag of Crimea (used by both Ukraine as the flag of the Autonomous Republic of Crimea and by Russia as the flag of the Republic of Crimea)

Crimea{{efn|Template:Lenaneo la dikulo (Template:IPAc-en Template:Respell) ke pheninsula ka Bohlabela bja Yuropa, lebopong la ka leboa la Lewatle le Letšo. E na le palo ya badudi ba dimilione tše 2,4, yeo e bopilwego kudu ke merafe Ma-Russia, ka Ma-Ukraine le Ma-Tatar a Crimea a manyenyane a bohlokwa.< ref name="kry"/> Hloahloa e nyakile e pota-potiloe ka ho feletseng ke Leoatle le Letšo le e nyenyane Leoatle la Azov. Isthmus ya Perekop e kgokaganya pheninsula le Kherson Oblast nagengkgolo ya Ukraine. Ka bohlabela, Borogo bja Crimea, bjo bo agilwego ka 2018, bo akaretša Strait of Kerch, bo kgokaganya pheninsula le Krasnodar Krai kua Russia. Arabat Spit, yeo e lego ka leboa-bohlabela, ke lefelo le le sesane la naga leo le aroganyago matsha a Sivash le Lewatleng la Azov. Go putla Lewatle le Letšo ka bodikela go na le Romania gomme ka borwa go na le Turkey.

Crimea (yeo e bitšwago Tauric Peninsula go fihla ka mathomong a nako ya sebjalebjale) go ya ka histori e bile mollwaneng magareng ga lefase la kgale le [[Pontic–Caspian steppe|steppe]. ]. Bagerika ba ile ba dira koloni ka thoko ya yona ya ka borwa gomme ba monywa ke Roma le Byzantine Mebušo le [[Mmušo wa Trebizond|mohlahlami]. ] o bolela mola a dula e le Segerika ka setšo. Metse e mengwe e ile ya fetoga dikoloni tša kgwebo tša Genoa, go fihlela e fenywa ke Mmušo wa Ottoman. Nakong ye ka moka karolo ya ka gare e be e dulwa ke batšeakarolo ba go fetoga ba bahudugi ba steppe. Lekgolong la bo-14 la nywaga e ile ya ba karolo ya Golden Horde; Crimean Khanate e ile ya tšwelela e le mmušo wa mohlahlami. Lekgolong la bo-15 la nywaga, Khanate e ile ya fetoga lefelo leo le ithekgilego ka Mmušo wa Ottoman. Russia gantši e be e le sepheo sa ditlhaselo tša makgoba nakong ye. Ka 1783, Mmušo wa Russia go thopile Crimea ka morago ga ntwa ya pejana le Turkey. Boemo bja Crimea bja maano bo ile bja lebiša go 1854 Ntwa ya Crimea le mebušo e mentši ya nako e kopana ka morago ga 1917 Phetogelo ya Russia. Ge Bolsheviks e kgonthišetša Crimea e ile ya ba rephabliki ya soviet ye e ikemetšego ka gare ga Russia. Nakong ya Ntwa ya II ya Lefase, Crimea e ile ya theošetšwa maemong go ba oblast gomme Matatar a Crimea a ile a a rakwa. USSR fetisetsa Crimea ho Ukraine ka segopotšo sa bo 300 sa Pereyaslav Tumelelano ka 1954. Ka morago ga tokologo ya Ukraine ka 1991 bogareng mmušo le Crimea di ile tša thulana, ka selete seo se ilego sa fiwa go ikemela mo go oketšegilego. Soviet fleet ka Crimea le yona e be e le ka ngangišano eupša tumellano e ile ya dumelela Russia go tšwela pele go thea sehlopha sa yona sa dikepe ka Sevastopol. Ka 2014 Ma-Russia a hapa taolo, a hlophisa e seng molaong referendume e tšehetsang Go kopanywa ga Russia, eupša bontši bja dinaga a amogela Crimea bjalo ka Seukraine.

Leina

Leina la kgale la Crimea, Tauris goba Taurica, le tšwa go Segerika Ταυρική (Taurikḗ), ka morago ga badudi ba scytho-Cimmerian ba pheninsula, the Tauri. Lehono, leina la Crimea la Tatar la pheninsula ke Qırım, mola ka leina la Serussia le bitšwa Крым (Krym), le Крим (Krym) ka Seukraine.

Strabo ( Thutafase vii 4.3, xi. 2.5), Polybius, (Dihistori 4.39.4), le Ptolemy (Geographia. II , v 9.5) e šupa ka go fapana go Strait of Kerch bjalo ka Κιμμερικὸς Βόσπορος (Kimmerikos Bosporos, mopeleto wa seroma, Bosporus Cimmerius), karolo ya ka bohlabela bjalo ka Κιμμέριον Ἄκρον (Kimmerion Akron, leina la Roma: Promontorium Cimmerium), gammogo le go ya motseng wa [[[Kimmerikon|Cimmerium]] gomme go tloga fao leina la Mmušo wa Bosporus ya Cimmerian (Κιμμερικοῦ Βοσπόρου).

Motse Staryi Krym ('Krimea ya Kgale'), e šomile bjalo ka motse-mošate wa profense ya Crimea ya Golden Horde. Magareng ga 1315 le 1329 CE, mongwadi wa Moarabia Abū al-Fidā o ile a anega ntwa ya dipolitiki ka 1300–1301 CE yeo e feleleditšego ka go kgaolwa hlogo ga mophenkgišani gomme hlogo ya gagwe e romelwe "go Crimea",< ref>Abū al-Fidā, Mukhtaṣar tāʾrīkh al-bashar ("Histori e Kgutshwane ya Batho"), 1315–1329; Phetolelo ya Seisemane ya taodišophelo ya nako ya nako le Abū al-Fidā ka go Dikgopotšo tša Kgošana ya Siria : Abul̓-Fidā,̕ sultan ya Ḥamāh (672-732/1273-1331) ka Peter M. Holt, Franz Steiner Verlag, 1983 , maq. 6</ref> le ge e le gore methopo ye mengwe e swere gore leina la motse-mošate le ile la katološetšwa pheninsuleng ka moka ka nako e itšego nakong ya Ottoman suzerainty (1441–1783).

Tšwago ya lentšu Qırım ga e kgonthišege. Ditšhišinyo tšeo di ngangišanwago methopong e fapa-fapanego di akaretša:

1. bomenetša bja Cimmerium (Segerika, Kimmerikon, Κιμμερικόν).
2. e tšwago go Seturkey lereo qirum ("fosse, mokero"), go tšwa go qori- ("go legora, go šireletša").

Ditšhišinyo tše dingwe tšeo di sa thekgwego goba tšeo di ganetšanago ke methopo, tšeo go bonagalago di theilwe go swana ga modumo, di akaretša:

1. e tšwago go Segerika Cremnoi (Κρημνοί, ka mmiletšo wa ka morago ga sebjalebjale Segerika sa Koiné, Crimni, i.e., "the Cliffs", boemakepe go [ [Maeotian Swamp|Letsha la Maeotis]] (Lewatle la Azov) leo le tsopotšwego ke Herodotus go Dihistori 4.20.1 le 4.110.2). Lega go le bjalo, Herodotus o hlaola boema-kepe e sego kua Crimea, eupša e le bjo bo lego lebopong la bodikela la Lewatle la Azov. Ga go na bohlatse bjo bo lemogilwego bja gore leina le le kile la dirišwa bakeng sa pheninsula.
2. Polelo ya Seturkey (e.g., ka go Template:Lang-tr) e amana le Semongolia leina la kerm "leboto", eupša methopo e laetša gore leina la Mongolian la Crimean pheninsula ya Qaram ga e sepelelane ka medumo le kerm/kerem gomme ka fao e tšwa go lereo le lengwe la mathomo.<ref>Bona John Richard Krueger, setsebi sa dithuto tša Chuvash, Yakut, . le Mongolia