Makgowa

This page has been nominated for speedy deletion.
The reason given is "Out of project scope".If you disagree with its speedy deletion, please explain why on its talk page. If this page obviously does not meet the criteria for speedy deletion, or you intend to fix it, please remove this notice, but do not remove this notice from a page that you have created yourself.

Administrators, remember to check if anything links here and the page history (last edit) before deletion.

Makgowa wa Afrika Borwa (2011):

██ 0–20% ██ 20–40% ██ 40–60%

██ 60–80% ██ 80–100%

Makgowa, ka sesotho Afrika Borwa, era batho kamoka ba bošwêu. Bošweu ke go hlopha ga batho ka semorafe le sešupo sa mmala wa letlalo, ka kakaretšo se šomišwa go batho ba setlogo sa Yuropa; le ge e le gore tlhalošo e ka fapana go ya ka seemo, setšhaba le ntlha ya pono. Kua United States, lereo le ka dinako tše dingwe le katološitšwe go akaretša batho ba setlogo sa Mexico,[1] Asia Borwa,[2][3] Asia Bodikela, Asia Bohlabela,[4] le Afrika Leboa, batho bao gantši ba tšewago e le " . bao e sego Bašweu" maemong a mangwe kua United States. Kua United States, go ile gwa bolelwa gape gore Bajuda le batho ba setlogo sa Borwa bja Yuropa goba ba Ireland ba kgaphetšwe ka ntle go legoro le, le ge e le gore kgopolo ye e ile ya phenkgišanwa.[5][6] Tshebediso ya "Batho ba Basweu" kapa "Morabe o Mosweu" bakeng sa sehlopha se seholo sa baahi ba Europe haholo-holo kapa ka ho khetheha, e hlalositsoeng ke letlalo la bona le leseli, har'a litšobotsi tse ling tsa 'mele, 'me e fapaneng le "batsho", "bofubelu", "sootho", . "yellow", le batho ba bang ba "mala" kapa "batho ba mmala", ba qalile lekholong la bo17 la lilemo. Go fihla mafelelong a ngwagakgolo wa bo-18, ma-Yuropa gape a ile a hlalosa batho ba Asia Bohlabela e le "Bašweu".[7][8] Polelo ya "bošweu" e ka ba ya ngwalwa ka ditlhaka tše kgolo goba ya se ngwalwa ka ditlhaka tše kgolo. Mokgatlo wa Bosetšhaba wa Babegaditaba ba Bathobaso o ile wa šišinya gore "w" ka mmala o mošweu e ngwalwe ka ditlhaka tše dikgolo ka 2020.[9] AP Stylebook e re "w" ga se ya swanela go ngwalwa ka ditlhaka tše kgolo.[10]

Kgopolo ya morafo o kopanego wa Bašweu ga se ya fihlelela kamogelo ya lefase ka bophara kua Yuropa ge e thoma go dirišwa lekgolong la bo-17 la nywaga, goba nywaga-kgolong ka morago ga moo. Jeremane ya Nazi e be e lebelela batho ba bangwe ba Yuropa ba bjalo ka ma-Slav e le bao ba fapanego ka morafo go bona. Pele ga mengwaga ya sebjalebjale, ga go na batho ba Yuropa bao ba bego ba itebelela bjalo ka "Bašweu", eupša go e na le moo ba be ba hlaloša morafe wa bona, lešika la bona, goba morafe go ya ka setšhaba sa bona. Go feta fao, ga go na tekanyetšo ye e amogetšwego ya go laetša lepheko la thutafase magareng ga batho ba Bašweu le bao e sego Bašweu. Ditsebi tša batho tša sebjalebjale le boramahlale ba bangwe, mola ba lemoga nnete ya go fapana ga thutaphedi magareng ga baagi ba batho ba go fapana, ba tšea kgopolo ya "morafe wa Bašweu" wo o kopanego, wo o hlaolegago bjalo ka wo o agilwego ka leago. Bjalo ka sehlopha seo se nago le mellwane ye mmalwa ye e fapanego ya kgonagalo, ke mohlala wa kgopolo ye e sa kwagalego.

Polelo ya "Morafe wa Bašweu" goba "Batho ba Bašweu" e tsene malemeng a magolo a Yuropa morago ga ngwagakgolo wa bo-17, ka gare ga seemo sa bokgoba bja semorafe le maemo a go se lekalekane a leago ka dikoloning tša Yuropa. Tlhaloso ya baagi bjalo ka "Bašweu" ge go bolelwa ka mmala wa letlalo la bona e tla pele ga kgopolo ye gomme ka dinako tše dingwe e hwetšwa ka go ethnography ya Gerika-Roma le methopo ye mengwe ya bogologolo goba ya mehleng ya magareng, eupša ditšhaba tše di be di se na kgopolo efe goba efe ya morafe wa Bašweu goba wa pan-European. Boithuti bja morafe bo fapantšha kgopolo ya sebjalebjale go tšwa go ditlhalošo tša pele ga sebjalebjale, tšeo di bego di lebišitšwe go mmala wa mmele go e na le morafe. Sengwalwa sa poloko sa Egepeta ya Bogologolo (Mmušo wo Mofsa) seo se tsebjago bjalo ka Puku ya Dikgoro se kgetholla "dihlopha tše nne" ka mokoloko. Ba ke Baegepeta, batho ba Levantine le ba Kanana goba "Ma-Asia", "Manubia" le "Malibya a letlalo le lebotse".[13] Ba-Egipita ba swantšhwa e le ba letlalo le leso kudu go feta ba-Levantine (batho ba tšwago seo ga bjale e lego Lebanon, Isiraele, Palestina le Jordane) le ma-Libya, eupša ba le bofefo kudu go feta ma-Nubia (Sudan ya mehleng yeno).

Kabelo ya ditlhaloso tše dibotse le tše mpe tša bašweu le ba baso go batho ba itšego e thomile nywageng ya botšofadi kudu malemeng a mmalwa a Indo-European, eupša diphapano tše ga se tša swanela go dirišwa mabapi le mebala ya letlalo. Ka dinako tše dingwe go sokologa ga bodumedi go be go hlaloswa ka tsela ya seswantšhetšo e le go fetoga ga mmala wa letlalo.[14] Ka mo go swanago, Rigveda e diriša krsna tvac "letlalo le lentsho" e le tshwantšhišo ya go hloka bodumedi.[15] Ba-Egipita ba bogologolo, Bagerika ba Mycenae le ba-Mino ka kakaretšo ba be ba swantšha basadi e le bao ba nago le letlalo le le phadimago goba le lešweu mola banna ba be ba swantšhwa e le mmala o mosootho o mohwibidu goba o mohwibiduhwibidu.[16] Ka lebaka leo, banna bao ba nago le letlalo le le phadimago goba le le bofefo, leukochrōs (λευκόχρως, "ba letlalo le lešweu") ba be ba ka tšewa e le ba fokolago le ba basadi ke bangwadi ba Bagerika ba Bogologolo ba bjalo ka Plato le Aristotle.[17] Go ya ka Aristotle "Bao letlalo la bona le lego lefsifsi kudu ke ba makgwakgwa: bona Baegipita le Baethiopia. Bao letlalo la bona le lego bofefo kudu ba na le makgopo ka go lekana: ba hlatsela basadi. Mmala wa letlalo wo o tlwaelegilego go ba sebete o swanetše go ba seripagare magareng ga tše pedi."[18] Ka mo go swanago, Xenophon wa Athene o hlalosa bagolegwa ba ntwa ba Peresia e le “ba letlalo le lešweu ka gobane ga se ba ke ba se na diaparo tša bona, e bile ba le boleta e bile ba sa tlwaela go šoma ka thata ka gobane ba be ba dula ba nametše dikoloyana” gomme o bolela gore mašole a Gerika ka baka leo a be a dumela gore “gore ntwa e be e tla dira bjalo.” e se ke ya fapana ka tsela le ge e le efe le go swanelwa ke go lwa le basadi."[19][20]

Setsebi sa kgale James H. Dee o bolela gore "Bagerika ga ba itlhalose e le 'Batho ba Bašweu'—goba e le selo le ge e le sefe se sengwe ka gobane ba be ba se na lentšu la ka mehla tlotlontšung ya bona ya mebala bakeng sa bona ka noši."[14] Mmala wa letlalo la batho o be o sa rwele tlhaloso e nago le mohola; seo se bego se le bohlokwa ke moo ba bego ba dula gona.[21] Herodotus o hlalositše Budini ya Scythian bjalo ka yeo e nago le mahlo a matala a go tsenelela le moriri wo mohwibidu wo o phadimago[22] gomme Baegepeta – ba swana kudu le ba Colchians – bjalo ka melánchroes (μελάγχροες, "letlalo le leso") le moriri wo o kobegilego.[23] O fana gape ka tšhupetšo yeo e ka bago ya mathomo ya leina le le tlwaelegilego la Segerika la meloko yeo e dulago ka borwa bja Egipita, yeo ka tsela e nngwe e bego e tsebja e le Ba-Nubia, leo e bego e le Aithíopes (Αἰθίοπες, "sefahlego se se fišitšwego").[24] Ka morago Xenophanes wa Colophon o hlalositše ma-Aethiopia e le batho ba baso gomme ma-Thracia e le bao ba nago le moriri o mohwibidu le mahlo a matala.[25] Tlhalosong ya gagwe ya ba-Scythia, Hippocrates o bolela gore boemo bja leratadima bjo bo tonyago "bo fiša letlalo la bona le lešweu gomme la le dira gore e be le lehubedu." Polelo ya "Morafe wa Bašweu" goba "Batho ba Bašweu" e tsene malemeng a magolo a Yuropa ka morago ga ngwagakgolo wa bo-17, e thomile ka go kgethollwa ga bokgoba ka semorafe ka nako yeo, ka seemo sa kgwebo ya makgoba ya Atlantic[28] le go dirwa makgoba ga batho ba setlogo ka Mmušo wa Sepania.[29] E ile ya bolelwa leboelela go mehuta ya madi, borakgolokhukhu le mekgwa ya mmele, gomme mafelelong e ile ya dirwa taba ya nyakišišo ya thutamahlale, yeo e ilego ya feleletša ka kgethollo ya semorafo ya thutamahlale, yeo ka morago e ilego ya ganwa ka mo go apareditšego ke setšhaba sa thutamahlale. Go ya ka radihistori Irene Silverblatt, "Go nagana ka morafe ... go dirile gore magoro a leago e be ditherešo tša semorafe."[29] Bruce David Baum, ge a tsopola mošomo wa Ruth Frankenberg, o re, "histori ya pušo ya sebjalebjale ya semorafe e tlemilwe le histori ya ka fao batho ba Yuropa ba ilego ba itlhaloša ka gona (gomme ka dinako tše dingwe batho ba bangwe ba bangwe) bjalo ka maloko a ‘morafe wa bašweu’ wo o phagamego."[30] Alastair Bonnett o bolela gore 'boitsebišo bja bašweu', bjalo ka ge bo naganwa gabjale, ke projeke ya Amerika, yeo e bontšhago ditlhathollo tša Amerika ya morabe le histori.